سیلاو کوپلب باسقینچ‌لرنی ایچیگه آلگن بیر جریان دیر، اوشبو جریان آیلب اوزون سوریب و هر بیر باسقینچ‌لری ایری دیر. سیلاولرده قتنه‌شیش اوچون اسم‌لرنی رویخطگه آلیش، نامزدلرنی صلاحیت‌لری انیق‌لنیشی، سیلاو کمپاین‌لریده قتنه‌شیش، آواز بیریش کونلریده اشتراک ایتیش و آواز بیرووچی‌‍لرنی آوازی حسابلش اوشبو جریان‌نی مهم باسقینچ‌لریدن سنه‌له‌دی. اوشبو باسقینچ‌لر هر بیری مخصوص لایحه گه ایگه و بو لایحهلر سیلاو قانونی سنه‌له‌دی. سیلاو قانونی، سیلاو تیزیمی‌نی مشخص قیله‌دی. سیلاو تیزیمی اوشبو اداره گه تیگیشلی بولگن قانون سونگی مرحله‌سیگه قدر ایشله‌یدی. ایریم اولکه قانونیده سیلاو تیزیمی ایریم روش‌لرده بیان قیلینه‌دی. سیلاو قانونی ریجه‌لنتیریلگنیدن کیین ترتیب و تدوین قیلینه‌دی.
سیلاو تیزیمی، یالغیز پارلمانی، ولایتی و تومن‌لر کینگش سیلاولریده ریجه‌لنتیریلگن؛ لیکن جمهورلیک ریاست سیلاویده برچه خلق‌قه تیگیشلی تیزیم کوزگه توتیلگن. شو یوزدن رفروندوم ده بوتونلی تیزیمدن ایش آلینه‌دی؛ ریفروندوم گه قتنشگن کیشی تینگ یاده قرشی فکر بیلدیره دی. شو یوزدن هر بیر اولکه‌نی سیلاو تیزیمی، بیله شوو و اویین قانونی بولیب، سیاسی ایریم گروه لر آره سیده دوام تاپماقده. سیلاو قانونی و سیلاو تیزیمی قوت‌نی سیاسی احزاب آره سیده قندی بیرحالده توزیع قیلینیشینی انیقله‌یدی. افغانستان سیلاو تیزیمی بولگن شرایط اساسیده، یگانه آواز انتقال بیریلمه‌یدی. سیاسی بیرقطار احزاب سیلاو تیزیمیده اوزگریش کیلیشینی سوره ماقده لر؛ لیکن سیلاو قانونی‌نینگ اون توقیزینچی ماده سی ایکینچی بندی مطابقتیده سیلاو جریانیده سیلاو لایحه‌سی و ریجه‌لرینی تعدیل قیله آلمه‌یدی. [1]
انتقال قیلینمه‌گن یگانه آواز سیلاو تیزیمی SNTV
افغانستان سیلاو قانونی، افغانستان جماعه‌سیده انتقال بیریلمه‌یاتگن بیر آواز سیلاوی کوزگه توتیلگن. اوشبو تیزیمده هر بیر آواز بیرووچی، آواز بیریشگه حقی بار و اولرنی آوازلری انتقال بیریلمه‌یدی. سیلاو حوزه سیده نیچه کیشی موجود بولگنده، کوپلب ایشانچ آوازنی قولگه کیریتگن نامزد سیلاوده غلبه قازانگن کیشی ایتیله‌دی. کوپلب ایشانچ آوازنی قولگه کیریتگن نامزدلر کامیاب و سیلاوگه غلبه قازانگن حسابلنهدی. اوشبو تیزیمده آواز بیروچی‌لرنی آوازی سیاسی احزاب و باشقه نماینده لرده انتقال بیریلمه‌یدی. اوشبو جریانده آواز بیرووچی و قولگه کیریتیلگن چوکی‌لر انیقلنه‌دی. سیلاو بیر حوزه سیده نیچه نامزد بولگن زمان، بیر آوازدن آرتیق قولگه کیریتگن نامزد باشقه نامزدلردن کوره کامیاب حسابلنهدی. سیلاو اوشبو تیزیمیده، سیاسی احزاب کوپلب آواز قولگه کیریتگن نامزد آوازینی کمه‌یتیریب، آوازی آز بولگن باشقه نامزدگه انتقال بیریب کوپلب چوکینی قولگه کیریتیشگه حقی یوق. اوشبو تیزیمده سیاسی احزاب‌نی کوچی کینگه‌ییشی خصوصیده آز زمینه یره تیلگن. عکس حالده مستقل و ایرکین نامزدلر اوچون ییترلیچه زمینه یره تیلگن. اوشبو تیزیمده ایرکین و مستقل نامزد و طرف دارلریده یقین رابطه‌سی بولیب، نماینده لر اوز مسولیتی‌نی سیلاو حوزه سیده منفعتی‌نی آرتیرماقده. شونینگ دیک اوشبو تیزیمده آز بولگن گروه نی سیاسیت دایره سیده کیلیش زمینه‌سی یره تیلگن. [2]
افغانستان بویلب، برچه خلق شامل بولگن سیاسی حزب موجود ایمس و حاضرگه قدر بوکبی احزاب شکل آلمه‌گن. شونینگ‌دیک سیلاوتیزیمی تجربه، کیره کلی ماده لر، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی لایحهلر، سیلاولر مستقل کمیسیون ریجه‌لری اساسیده تعدیل و اوزگریلمه‌یدی.
انتقال قیلینمه‌گن یگانه آواز تیزیمی‌نینگ قابلیتی
- مملکت سیاستیده کمچیلیک‌نی کورستگن حزب و گروه لرنی اشتراکی اوچون زمینه یره تیلگن؛
- آوازلر خساره کورمس اونگی آلینیشی خصوصیده سیاسی احزاب اوز طرف دالرینی یخشی آواز بیریش اوچون آلقیش‌لشی کیره ک؛
- آواز بیرووچی‌لر و سیلاونی یولگه تشله‌گن نهادلرگه اوشبو تیزیم‌نی ساده لشتیریشی کیره ک؛[3]
افغانستان بویلب اهالی‌لری سیلاو جریانیدن اونچه‌لیک آگاه ایمس و بو خصوصده ییترلی تجربه گه ایگه ایمسدیلر؛ لیکن بو خصوصده یوقاری تجربه گه ایگه بولگن اولکه‌لردن اورگنیب، سیلاو قانونیگه تینگ بولگن لایحه‌لرنی بیلیب آلیشی کیره ک. بوکونگی کونده اکثرن چیت ایل اولکه‌لرده سیلاو تخصصی بولیشینی مهم بیر اصل بیلیشه دیلر و بو خصوصده مخصوص کیشی بیلیم کوریب سیلاو جریانیدن یخشی توشونچه قولگه کیریتیشی اوچون حرکت قیلماقده لر.
منبع‌لر:
1.عدلیه وزیرلیگی، افغانستان اساسی قانونی؛ رسمی جریده، 1226 رقمی، یایین تاریخی:1395-4میزان.
- بارکزی، زکریا. سیلاوگزیته سی؛ بیرینچی ییل – بیرینچی سان 1387- ییل 10- بیت.
3. دانش، سرور. علمی و تیکشیروو فصلنامه سی، بیرینچی ییل، بیرینچی سان، 1390- ییل 49 بیت.