سیلاولرجریانیده عیال‌لرنی اشتراکی خصوصیده هماهنگ‌لیک ییغینی یولگه قوییلدی
سیلاولر مستقل کمیسیون‌نینگ باشلیغی حواعلم نورستانی اوشبو ییغینده اشتراک قیلگن‌لرنی خوش کیلدینگیز دیب، اوشبو ییغیندن مقصد عیال‌لرنی سیلاولرده اشتراک میزانی کینگه‌ییشی دیب، عیال‌لر تاریخ آقیمیده ایریم ترماق‌لر کبی جماعه آسایشته‌لیگی و تیریکچیلیک خصوصیده ییترلی نقش اوینه‌گن.
اونگه قوشیمچه سیلاولر مستقل کمیسیون‌نی یوتوق‌لرینی ییغینده حضوری بولگن‌لرده سوزلب، اوشبو کمیسیون ریاستی‌نی قولگه کیلتیرگنیدن بویان باشقه کمیشنرلر قطاریده، بویوک یوتوققه ایگه بولیب شوجمله‌دن، عملیاتی ریجه‌لر، تنلش ریجه‌لر تصویبی، اداری اصلاحات کمیسیونی بیرگه‌سیده شرطنامه‌لرگه قول قویگن، سیلاو بودجه‌سینی تصویب قیلیب و اونی حکومت گه یوبارگن، بایومتریک ریجه‌سی و سیاسی احزاب و تیگیشلی نهادلر بیرگه‌سیده نیچه‌لرمرته ییغین اوتکزگن.
او همده عیال‌لر هیچ بیر زمان مملکت بوزیلیشیده قولی بولمه‌ی؛ بلکیم اولکه آبادانچیلیگی عرصه‌سیده ییترلی نقش اوینه‌گن.
شوندی بیرحالده سیلاولر شکایت‌لرینی تینگلش کمیسیون‌نینگ باشلیغی زهره بیان شینواری، قالگن ولایت‌لر نتیجه‌سی اعلانی خصوصیده معلومات بیردی.
اوشبو ییغینده عیال ایشلر وزیرلیگی‌‍نینگ اورین باسری خانم سپوژمی وردک هم قتنه‌شیب، سیلاولر مستقل کمیسیونی رهبرلیگی‌نی خوش قرشی‌لب، عیال ایشلر وزیرلیگی کمیسیون یانیده توختب، مملکت 224 تومنیده آگاه بیریش ریجه‌لری ترتیب بیریلگن، سیلاو و تینچلیک خصوصیده تاثیرچن برنامه‌لرنی کوزگه توتگنی‌نی بیان قیلدی.
شونینگ دیک مذکور ییغینده قتنشگن‌‍لر، عیال‌لرنی سیلاولرده قتنه‌شیشی همده اولرنی آواز بیریش حققه ایگه بولگنی، عیال‌لر اوچون امنیتی و اقتصادی معمالر خصوصیده فکر بیلدیرگن‌لر.
اوشبو ییغین اخیریده، سیلاو مستقل کمیسیون‌نینگ کمیشنری رحمیه ظریفی، اوشبو ییغینده اشتراک قیلگن برچه‌سیدن قدردان‌لیک بیلدیریب، ایتیلگن پیشنهادلری کونده لیک برنامه‌لریده جایلشتیریلیشینی سوزبیردی.
دیمک اوشبو ییغین جاری ییل ایگیرمه بیشینچی حمل کابل استار هوتلیده یولگه قوییلیب، اونده سیلاولر مستقل کمیسون‌نینگ رسمی‌لری، عیال ایشلر وزیرلیگی، اخبارات و فرهنگ وزیرلیگی، بشرحق‌لر مستقل کمیسیونی، ایچکی ایشلر وزیرلیگی، معارف وزیرلیگی، عیال‌لر شبکه‌سی، سیلاولرنی نظارتچی نهادلری، بنگی وار ماده گه قرشی کورش وزیرلیگی، مملکت بیرینچی خانمی‌نینگ دفتری و باشقه مدنی جماعه نهادلری اشتراک قیلگندی.
سیلاو و عیال‌لر
سیلاو عموم خلققه تینگ و بیردیک بولگن بیر جریان بولیب، افغانستان اساسی قانونیده عیال و ایرکک‌لرنی آواز بیریشی و سیلاوده اشتراکی بیردیک تانیشتیریلگن، اوشبو قانون ایسه آنه قانونی دیک عیال‌لرنی کیینگ کولم‌ده سیلاوده اشتراکی‌نی تاکید قیله دی، بو ایش همده اسلام مقدس دینی گه تاکیدلنگن، ایرکک و عیال‌لرنی سیلاوده اشتراکی بیعت حیثیتی گه ایگه، بوتوغریده هیچ قندی شرعی قیینچلیک یوق. خوش بختلیک بیلن اوتکن بیریریم دهه ایچیده اولکه میزده عیال‌لر هم ایرکک‌لر یانیده دیموکراسی تمثیلی اوچون سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی فعالیت‌لرده ییترلیچه نقش اوینه گن‌لر، اولرنی بو توغریده اشتراکی اولکه بویلب بویوک سیاسی و اجتماعی اوزگریش‌لرده اونوتیلمه‌یدی، حاضر عیال‌لر اوزلری و اولکه کیله جگی‌نی اویلب تصمیم آلیشه دیلر و مردم سالارلیک چهار چوبه سیده مثبت جواب قیتره دیلر. حاضر اولر اولکه کیله جگی اوچون قندی تصمیم آلسه‌لر، کیله جگده اولر اولکه رهبرلری و مدیرلری بولیشی مقصد هر بیر مکاندن سیس چیقاره دیلر.
سیلاولر مستقل کمیسیونی، اولکه ده سیلاو بولیب اوتکزیش اوچون کوشش قیلماقده، اوشبو سیلاوده گی بیل‌لشوو و کینگ کولم‌ده مردم‌نی اشتراکی جنسی قرمه قرشیلیک‌لردن اوزاقده ایمس، شونینگ دیک کمیسیون، سیلاوده ایرکک و عیال‌لر جنسی تبعیض‌لرنی کوزگه توتمه‌ی کینگ کولم‌ده سیلاوده اشتراک قیلیب ایسته گن نامزدگه آواز بیریشینی نظرگه آلگن، لیکن عیال‌لرنی اوتکی ییل‌لرده گی محرومیت‌لری سبب کمیسیون اولرنی ظرفیت‌لری کوچه ییشی و اولرنی کینگ کولم‌ده سیلاولرده اشتراکی اوچون حرکت قیلماقده. چونکه عیال‌لر افغانستان جمعیتی یریم پیکرینی شکل بیره دی. شونینگ دیک اولر سیاسی پروسه‌لر، سیلاولر و سیله‌نیشی اوچون بویوک حق گه ایگه.
همده اولکه ترقیاتی سقله‌نیشی اوچون برچه خلق کوچیدن فایده لنیشی دیر و جماعه میزنی یریمی‌نی شکل بیرگن عیال‌لر بویوک فخر، کرامت و حقانیت بیلن تورلی ترماق‌لرده فعالیت قیلیب کیلماقده لر.
اسلام چوکاتیده عیال‌لرنی سیاسی حق‌لری
اسلام شریعتی نقطه‌ی نظریدن برچه انسان‌لر آدم اوغلی بولیب، جنسی و توس اجره لیشگه قایل ایمس دیر. لیگن تقوا و منفعت‌لی عمل‌لر هر بیر کیمسه آره سیده فرق‌نی یره ته‌دی.
الله تبارک و تعالی اوز کتابیده بویوره دی: يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ. ترجمه: (ای انسان! مین سیزلرنی بیر عیال و ایرکک‌لردن یرتگن من وقبیله‌لرگه اجرتگن من، تا بیر - بیرلرینگیزنی تانی سنگیز، لیکن الله تبارک و تعالی آلدیده تقوا گه ایگه بولگن کیشی یوقاری ارزشگه ایگه، الله تبارک و تعالی هر بیر نرسه دن آگاه و بویوک بیلم گه ایگه.) (حجرات سوره سی 13- آیه).
الله تبارک و تعالی، اسلام جماعه‌سی‌نینگ مهم مسوولیتی یعنی معرفت‌لرگه بویروغ و منکرات‌لردن سقلنگ دیگن بویروغ‌لرنی عیال و ایرکک‌لر بوینیگه قویگن. شوندی بویوره دی: وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ. ( ایمانی بولگن عیال و ایرکک‌لر بیر – بیرلریگه یار دیر، بویوریلگن ایشنی بجره دی و منع قیلگن ایشنی بجرمه‌یدی‌لر، نماز اوقیدیلر، زکات بیره دیلر، خدا و اونینگ رسولیدن پیرولیک قیله‌دیلر، الله تبارک و تعالی تیزلیکده اولرنی اوز رحمتیگه قرار بیره دی، خداوند متعال هر نرسه گه قادر و حکیم دیر.) توبه سوره سی 71- آیه).
شونینگ دیک بویوک پیامبریمیز حضرت محمد(ص) اوز حدیث‌لریده بویوره دی: (عیال‌لر ایرکک‌لر گه تابع دیر.) شو یوزدن اسلام یوکسک تعلیماتیده عیال و ایرکک‌لر آره سیده هیچ قندی تبعیض یوق دیر. اسلام بیرینچی دین اوله راغ عیال‌لرگه سیاسی فعالیت حقی‌نی تاپشیرگن. شونگه اوخشش اسلام دینی یوزه گه کیلگنیدن کیین بیرینچی مرته بولیب بیعت( نماینده سی‌نی تنلش) جهاد و هجرت قیلیش گه سهم بیریگن.
اسلام چوکاتیده اجتماعی فعالیت‌لرده اشتراک قیلگن عیال‌لردن بی بی عایشه صدیقه دن آت توتیله‌دی و اونگه باغلیق بویوک پیامبریمیز دن بیر مینگ حدیث روایت ایتیلگن و هردایم عیال‌لرنی اسلام مبین دینی یارقین‌لیگیده قرار بیرگن. شونگه اوخشش بی بی خدیجه، بی بی فاطمه زهرا و بی بی زینب اسلام چوکاتیده سیاسی و اجتماعی تورلی مسله‌لرده فعال حصه قوشگن.
اسلام چوکاتیده عیال‌لرنی نه یلغوز سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ترماق‌لریده چیگره لنتیره دی؛ بلکیم اولرنی تورلی مسله‌لرده اشتراکی و حصه قوشیشیدن حمایه ایته‌دی. شوندی بیرحالده مومن و مسلمان عیال‌لریده مملکت سیاسی و اجتماعی ایش‌لریده حصه قوشیشی اوچون دینی مسولیتی‌نی یخشی‌لیک بیلن بجرماقده.
افغانستان اساسی قانونیده عیال‌لرنی حقوقی
عیال‌لرنی اجتماعی اورنی ینگی بیر موضوع بولمه‌ی بلکیم، مملکت تاریخیده اوزاق زماندن بویان اجتماعی و سیاسی تورلی عرصه‌لر شو جمله‌دن سیلاو جریانیده کوزگه کورینرلری حصه قوشگن. 1343- ییلده مملکت اساسی قانونی بیرینچی مرته بولیب تصویب قیلینگن زمانده عیال‌لر اوچون ییترلی زمینه یره تیلیب، اولرنی سیاسی و اجتماعی ایش‌لرده مشارکت‌لری ییترلیچه ایدی. اوشبو دورده عیال‌لر ملی کینگش نماینده سی و دولتی ایریم اداره لرده عضویت آلیب، مملکت سیاسی و اجتماعی ترماق‌لریده فعال یشاوچی‌لر قطاریده بویوک نقش اوینه‌گن.
مملکت اساسی قانونی‌نینگ 22- ماده سیده افغانستان اسلامی جمهوریتیگه تیگیشلی بولگن‌لر حقوقی بوندی ایتیله‌دی: « افغانستان برچه اهالی‌لری آره سیده هرقندی تبعیض و ایریلیق‌لر منع ایتیلگن. افغانستان برچه طبقه خلقی شامل عیال و ایرکک بیردیک قانونی حق گه ایگه». بیلیم کسب ایتیش عیال و ایرکک‌لرگه بیردیک فرض قیلینگن. مملکت اساسی قانونی‌نینگ 44- ماده سیده عیال‌لرنی تعلیم کوریشی خصوصیده بوندی بیان قیلینگن: «دولت عیال‌لرده بیلیم کسب ایتیش زمینه‌سی یره تیلیشی و اولرده تاثیرچن پروگرام‌لرنی یره تیشگه مجبور قیلینگن».
اولکه اساسی قانونی و سیلاو قانونیگه مطابق، عیال‌لر اوچون ملی کینگشده حق بیریلیشی قید ایتیلگن. شونینگ دیک اولکه اساسی قانونی‌نینگ 83- ماده سیده عیال‌لرنی نماینده لر کینگشیده عضویتی بولیشی خصوصیده بوندی بویوره دی: «سیلاو قانونیده عموم نماینده لرنی حقی تامین‌لنیشی و هر بیر ولایت‌نی نفوسی گه مطابق ایکی وکیل عیال نماینده کینگشده عضویت آلیشگه حقی بار».
شونینگ دیک اساسی قانون 84- ماده سی اساسیده، بویوک‌لر کینگشی اوچ حصه دن بیر حصه‌سی جمهور رییس تمانیدن تنلنه دی اونینگ یریمی عیال‌لر شامل بولیشی کوتیلماقده.
شو یوزدن افغانستان اسلامی جمهوریت دولتی‌نینگ قانونیده، عیال‌لرنی اجتماعی و سیاسی مسله‌لری شامل سیلاولرده اشتراکی اوچون انیق بویوریلگن. شوندی بیرحالده سیلاولر مستقل کمیسیونی، مملکت ده هرقندی سیلاو یولگه قوییلیش مسوولیت گه ایگه و بو جریانده افغانستان جماعه‌سی‌نینگ رسم و رواج‌لری مطابقتیده عیال‌لرنی هم سیلاولرده قتنه شیش‌لریده سهولت کیلتیریش گه ایگه. عیال‌لرنی پارلمانی، تومن‌لر، بلدیه‌لر و قشلاق‌لر نماینده لیگیده نامزد بولیش حقی سیلاو قانونیگه بیریلگن، شونینگ دیک عیال‌لرنی آواز بیریش و اوز سرنوشتی‌نی رقم بیریش حقی بیریلگن تا باریب کونگلی ایسته‌گن نامزد گه آواز بیره آله دیلر.
عیال‌لرنی سیاسی و ملی مهم جریان‌لرده اشتراکی
طالبان حکومتی دوره سیده نقطه قوییلگنیدن کیین عیال‌لرنی سیاسی و اجتماعی ایریم عرصه‌لرده فعال سهم بیریلگن و اولرنی ملی مهم پروسه‌لرده اشتراکی قوییده گی دیک کورسه تیله‌دی:
- مملکت اساسی قانونی لویه جرگه سیده اشتراک قیلگن 502 کیشی قطاریده 101 عیال اشتراک قیلگن؛
- جمهورلیک ریاست سیلاویده آواز بیرووچی‌لر 42 فایزینی عیال‌لر شکل بیرگن؛
- ملی کینگش سیلاولریده، آواز بیرووچی‌لر 44 فایزینی عیال‌لر شکل بیرگن؛
- ملی کینگش سیلاولریده نامزد بولگن5800 کیشی آره سیده 600 ته سی‌نی عیال‌لر شکل بیرگن؛
- نماینده لر کینگشیده کوزگه توتیلگن 250 چوکی دن 68 ته سی‌نی عیال قولگه کیریتگن؛