(جامعه مورد مطالعه: کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان)
نویسنده: سیدجلال الدین عالمی

چکیده

هدف کلی این تحقیق بررسی سیستم انتخاباتی موجود، یعنی «سیستم انتخاباتی رای واحد غیر قابل انتقال» و بدیل احتمالی این سیستم در آینده یعنی «سیستم انتخاباتی ترکیبی تناسبی» در نظام انتخاباتی افغانستان است. مبنای این تحقیق، کلیه کارمندان و کارمندان ارشد کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان می‌باشد که تعداد آنها به 180 نفر میرسند. در این تحقیق از روش نمونه‌گیری تصادفی با استفاده از فرمول کوکران استفاده صورت گرفته است، طوریکه 66 نفر از کارمندان انتخاب شدند و نتایج از طریق پرسشنامه گردآوری گردید. یافته­های تحقیق نشان داد که هر یک از مصاحبه شونده­ها به خصوصیات متفاوتی دو سیستم انتخاباتی اشاره کرده بودند. همچنین یافته‌ها نشان داد که حد وسط تمامی عامل سیستم­های رای ترکیبی و رای واحد غیرقابل انتقال بود که در کل نشان‌دهنده یک حد اوسط نورمال بود و با توجه به نمرات انحراف از معیار که نشان دهنده نمرات دریافتی گرایش به حد وسط را دارا بوده یعنی سیستم رای واحدغیرقابل انتقال از سیستم رای ترکیبی تناسبی بالاتر می‌باشد. بین دو فرضیه جنسیت و سطح تحصیلات کارمندان کمیسیون مستقل انتخابات و سیستم­های انتخاباتی رابطه معناداری مشاهده نگردید و فرضیه­ها مورد تایید قرار نگرفت. 

یافته‌های دیگر تحقیق نشان داد که نوع غالب سیستم انتخاباتی از دیدگاه کارمندان ارشد کمیسیون مستقل انتخابات، سیستم انتخاباتی رای واحد غیر قابل انتقال است. از نظر آنها سیستم انتخاباتی رای غیر قابل انتقال بخاطر کم هزینه و در زمان زودتر قابل اجرا و تطبیق می­باشد مورد تایید قرار گرفت.

کلیدواژه: سیستم انتخاباتی، افغانستان، کمیسیون انتخابات، سیستم رای واحد، سیستم ترکیبی تناسبی.

مقدمه

انتخابات یکی از مهمترین ابزارهای مشارکت و رقابت سیاسی در جامعه است که شهروندان به واسطه­ای آن، اراده­ی خویش را در شکل‌گیری نهادهای سیاسی و تعیین نقش آفرینان سیاسی ابراز می­کنند و بدین ترتیب در یک سطح، به اعمال حق تعیین سرنوشت خود می­پردازند. این فرآیند، امکان مداخله­ی شهروندان در اعمال قدرت سیاسی و نظارت بر آن را فراهم می­سازد و از همین روی، مهمترین مجرای تحقق مردم سالاری و معیاری مناسب برای ارزیابی عملکرد مسئولین منتخب نیز به‌شمار می‌رود.

نظام­های انتخاباتی به عنوان یکی از مهمترین اجزای فرآیند انتخابات، در زمره­ی اساسی‌ترین تأسیسات دخیل در نظام­های سیاسی به‌شمار می­روند که تاثیری تعیین کننده در تثبیت و توسعه­ی دموکراسی دارند و نتایج غیرقابل انکاری در حوزه­های مختلف حیات سیاسی به بار می­آورند. نظام انتخاباتی به منزله­ی ابزاری در اختیار سیاست­گذاران است که می­توان به واسطه­ی ابداع یا اصلاح ماهرانه­ی آن، تغییرات مهمی را در نظام سیاسی پدید آورد، بی­آنکه هزینه­های سنگین سیاسی ـ اجتماعی بر جامعه تحمیل شود.

در کشور ما افغانستان بنابرکشمکش­های داخلی چند سده‌ی اخیر، احراز پست­های سیاسی و یا غیرسیاسی که از طریق برگزاری انتخابات و رای مردم باید صورت می‌گرفت­، متاسفانه با اعمال زور و فشار و یاتفاهمات سیاسی صورت گرفته است. خوشبختانه از سال 2004 بدینسو انتخابات به عنوان یک اصل تامین کننده دموکراسی درکشور ما پذیرفته شده است. انتخابات درکشور ما به عنوان یک پدیده جوان نیاز به بررسی، تحلیل و ارزیابی­های دقیق و عمیق دارد تا با درنظرداشت شرایط و وضعیت کشور زمینه برگزاری یک انتخابات معیاری و قابل قبول مساعد گردد.

جمهوری اسلامی افغانستان نیز به عنوان نظامی که به اتکای آراء عمومی اداره می­شود (ماده 156 قانون اساسی)، چندین دور انتخابات ریاست جمهوری، ولسی جرگه و شوراهای ولایتی را بعد از کنفرانس بن 2001 به‌طور مستمر برگزار کرده است. این پژوهش در صدد است تا آسیب شناسی سیستم انتخابات افغانستان و مقایسه آن با سیستم انتخاباتی ترکیبی تناسبی را انجام داده تا ارزیابی تبعات سیاسی ـ اجتماعی هریک از آنها را امکان پذیر سازد و زمینه لازم را برای سنجش و مقایسه­ی این نظام­های انتخاباتی با یکدیگر فراهم کند، تا بدین ترتیب طراحی یا اصلاح یک نظام انتخاباتی به گونه­ی شایسته و مطلوب، امری در دسترس به شمار رود.

در طول سال­های اخیر، مباحثه­ای بالای اصلاح نظام انتخاباتی افغانستان از سوی نهادهای ملی و بین‌المللی مطرح گردیده است، اما اقدامات عملی در این زمینه صورت نگرفت، بناً لازم است تا این مباحث شکل معیاری و کارشناسی را پیدا نموده و از نتایج آن به اصلاح سیستم انتخابات پرداخته شود. گزینش سیستم انتخاباتی مناسب زمینه را برای نمایندگی واقعی مردم در یک نهاد انتخاباتی و نهادینه شدن و تقویت احزاب سیاسی مساعد می­سازد. سرانجام طی حکم مورخ 23/11/1397 ریاست جمهوری، برخی از ماده‌های قانون انتخابات، تعدیل، حذف و ایزاد گردید و در تعدیلات وارده سیستم MDR)) پیش‌بینی گردیده است.

هویدا است که اصلاحات سیستم انتخاباتی با در نظر داشت اولویت­های توسعه سیاسی در سایر کشورها یک روند دوامدار بوده و یکی از مواردی می‌باشد که همواره مورد توجه رهبران سیاسی قرار دارد، زیرا اثر‌بخشی سیستم انتخابات می‌تواند یکی از عمده‌ترین محرک ثبات و انکشاف در یک کشور گردد. همچنان دریافت اشکالات و راه‌حل برای حل چالش­های موجود، در سیستم انتخاباتی افغانستان یک موضوع مهم می‌باشد. در این مقاله کوشیده شده است که آسیب­های سیستم رای واحد غیر قابل انتقال مقایسه و شناسایی شود، اینکه سیستم‌های متنوع انتخاباتی قادر اند مشکلات مردم را حل کند و مردم با ریختن آرای شان به صندوق­ها، این اعتماد را دریابند که آرای شان هدر نمی‌رود. از سوی دیگر مقاله در پی پاسخ به این است که از دیدگاه کارمندان ارشد کمیسیون مستقل انتخابات، کدام یکی از سیستم­های انتخاباتی در افغانستان کارایی موثر دارد؟ در کنار سوال اصلی سوالهای فرعی نظیر سیستم­های انتخاباتی به چند نوع تقسیم شده است؟ تشابه و تفاوت­های سیستم ترکیبی ـ تناسبی با سیستم رای غیر قابل انتقال چگونه است؟ به کارگیری کدام یکی از سیستم­های انتخاباتی در افغانستان موثر واقع می­شود؟ با توجه به طرح مسأله و سوال‌های تحقیق اهمیت این پژوهش خود به خود آشکار می­گردد. بنابراین بهترین و موثر ترین سیستم­های انتخاباتی آگاه و قادر خواهیم بود تا بپذیریم که انتخابات وسیستم درست و موثر گزینش زعیم ملی و نمایندگان تامین کننده حقوق مردم و دموکراسی و عدالت اجتماعی وحاکمیت ملی خواهد بود.

مفهوم شناسی نظام انتخاباتی

الف) تاریخچه انتخابات

از زمان پیدایش اولین جامعه‌ی شورایی سومری تا پیدایش دولت - شهر‌هاي آتن و بعدها تحقق نظام‌های مردم سالار غربی، همواره مساله مشارکت مردم و روش دخالت آنان در امور عمومی مد نظر اندیشمندان و دولت مردان بوده است. چگونگی مشارکت مردم در نظام‌های مردم سالار، از طرفی و محدود آن در نظام‌های خود کامه و تمرکزگرا از طرف دیگر، بستری فراهم آورده است تا اندیشمندان از زوایای مختلف به طرح موضوع پرداخته و پیرامون قبض و بسط مشارکت مردم به تفکر و تأمل بپردازند. حرکت به سمت دموکراسی، تغییرات زیادی را در برگزاری انتخابات پدید آورد. تعداد افراد ثبت نام شده برای رای دادن تا چند هزار درصد افزایش یافت. انتخابات رقابتی جای انتخابات غیر رقابتی نجیب‌زادگان و اشراف محلی را گرفت. برگه‌های رای مخفی نیز جایگزین رای­های کلامی و آشکار شد. اصلاح طلبان سیاسی که خواستار نمایندگی ساختن حکومت بودند انواع جدید از نظام­های انتخاباتی را پیشنهاد دادند. نخبگان قدیمی که می­خواستند از رانده شدن از قدرت توسط موج رای‎دهندگان جدید جلوگیری کنند غالباً این تغییرات را پذیرفتند، برای مثال، پذیرش نمایندگی تناسبی این شانس را به نخبگان داد که پس از گسترش حق رای در پارلمان باقی بمانند (ریچارد روز، 2001: 41 – 43).

ب) انتخابات

انتخابات که معادل واژه انگلیسی«Election» است، از نظر لغوی به معانی مختلف به کار می­رود، از قبیل برگزیدن، بیرون کشیدن کسی و چیزی از میان اشیا و افراد دیگر، عمل و یا قدرت انتخابات و گزینش و حق انتخاب. در مجموع می­توان گفت که واژه انتخابات به معنای گزینش و انتخاب کردن است؛ اما نظر اصطلاحی، «انتخابات شکلی از فرایند تصمیم‌گیری در جامعه به طور جمعی است که در آن رای‌دهندگان تصمیم می­گیرند که کدام حزب یا کاندیدا مسولیت اداره امور عمومی را به دست گیرد»(خسروی، 1387: 32). انتخابات بهترین ساز و کاری است که می­تواند تضمین کننده و تجلی بخش نظام مردم سالار و دموکراتیک باشد؛ از این رو، می­توان گفت انتخابات مهم­ترین ابزار مشارکت سیاسی شهروندان در چارچوب نظام سیاسی دموکرات به شمار می­رود؛ به خصوص با توجه به اینکه دیگر دموکراسی­های مستقیم جای خود را به دموکراسی­های نمایندگی داده است(شریعت پناه، 1391: 118).

تحقیقات که صورت گرفته است، نشان می­دهد که نظر خواهی و یا انتخابات به شکل ابتدایی و اولیه بین قبایل مختلف افغانستان وجود داشته است؛ ولی انتخابات نظام‌مند و قانونی نبوده که در هر زمان و شرایط او را به عنوان یک قانون در حل اجرا گذارند و از آن روش پیروی نمایند و شخصی را انتخاب کرده در جایگاه رهبری قرار دهند. این را باید گفت که انتخابات به صورت مدرن در کشور ما از تحولات و دگرگونی منطقه و جهان سرچشمه گرفته است(جاوید، 1395: 363).

افکار جدید از طریق جنبش مشروطه کشور را فرا گرفته بود و یکی از اهداف این جنبش، تفکیک قوا و ایجاد پارلمان انتخابی در کشور بود و در این راه مبارزه نموده بودند؛ به همین جهت، جرگۀ پغمان در سال 1303 با جلوه­های مفهوم انتخابات پیوند دارد و برای نخستین بار امان الله خان با نظریات تجدد آمیز به ساختار حاکمیت می­پردازد؛ تلاش می­کند که برای انعقاد لویه جرگه، عده­ای را برای شرکت در جرگه انتخاب نماید و برای حکام محلی امر می­کند دسته­ای از شخصیت­ها جهت عضویت به جرگه انتخاب به کابل بفرستد. اعضای انتخابی  از ولایات در آن زمان وارد کابل شدند؛ لوی جرگۀ 19 روزه 1303 خورشیدی در پغمان برگزار گردید(نسیمی، 1385: 14).

ج) نظام انتخاباتی یا نظام انتخابات

از نظام انتخاباتی تعاریف مختلفی ارائه شده است که محتوای همه­ی شان به قواعد حاکم بر انتخابات و گزینش مقامات عمومی و مکانیسم تبدیل آراء به کرسی­های نمایندگی اشاره دارد. در یک تعریف از نظام انتخاباتی آمده است: «نظام انتخاباتی در بردارنده­ی قواعدی است که به موجب آن­ها، آراء به کرسی‎‎های نمایندگی تبدیل می­شوند»(خسروی، 1387: 203). در تعبیر دیگر از نظام انتخاباتی چنین آمده است: «انتخابات فرایندی است که دارای مراحل مختلف است. هریک از این مراحل ضوابط و مقررات مخصوص به خود را دارد. مجموعۀ این ضوابط و مقررات، قوانین انتخابات را تشکیل می­دهند و نظام انتخاباتی تعیین کنندۀ قوانین مربوط به آخرین مرحلۀ  این فرایند؛ یعنی شمارش آراء و تبدیل رای به کرسی است(دانش، 1389: 269).

نظام­ها یا سامانه­های انتخاباتی، مجموعه­ای از رویه­هایی هستند که ترتیبات مربوط به تصدی مناصب عمومی را مشخص می‌کنند. این رویه­ها شامل این موارد هستند: الف) ساختار برگه­ی رای به چه شکلی باشد، ب) شهروندان چگونه رای دهند، ج) شمارش آراء به چه صورتی باشد و د) سازوکار تعیین برنده یا برنده­های انتخابات چگونه باشد(داگلوس،[1] 2000: 1). البته تعاریفی که از نظام­های انتخاباتی می­شود، ممکن است کوچک­ترین جزییات اداری تا بزرگ­ترین مسایل سیاسی را در بر گیرد؛ اما قدر مسلم در تعریف نظام­های انتخاباتی تاکید بر تشریفاتی است که به موجب آن، آراء مردم به کرسی­های نمایندگی تبدیل می­شود(استینا و ریتا،[2] 2007: 5).

باید توجه داشت که نظام انتخاباتی متفاوت از نظام انتخابات[3] یا قواعد انتخاباتی است.[4] نظام انتخابات یا قواعد انتخاباتی در بردارنده­ی تمامی روندها و قواعد مرتبط با حوزه­ی انتخابات است و همه­ی مراحل انتخابات از جمله اعلام رسمی برگزاری انتخابات، حق رای و شرایط ثبت نام، انتخابات نامزدها، دسترسی ساده به صندوق­های اخذ رأی، قواعد مبارزات انتخاباتی، روش­های رأی‌گیری، شمارش آراء، دادرسی انتخاباتی، تعیین نهایی نتایج انتخاباتی و مانند اینها را در بر می­گیرد. این در حالی است که نظام انتخاباتی، دارای مفهومی مضیق است و تنها به سازوکار رأی‌دهی و رأی شماری می­پردازد؛ یعنی همان گونه که اشاره شد، منظور از آن، مجموع قواعدی است که شیوه­ی رأی‌دهی در یک انتخابات و ساختار حوزه­های انتخاباتی را سازمان داده، چگونگی تبدیل آراء رأی‌دهندگان به کرسی یا کرسی­های نمایندگی را مشخص می­کند و در نهایت ترکیب پارلمان یا هر آنچه نظیر این نهاد باشد را رقم می­زند(میشال و پوول،[5]2005: 12). 

د) اهمیت انتخابات

دموكراسي که به معنی حکومت مردمی و يا به افاده ديگر حکومت مردم برای مردم بيان گرديده، يکی از لازمه‌ای آن مشارکت همگانی در ساختار سياسی يک کشور است. مردم زمانی مي‌توانند که در قدرت سياسی سهيم و در اداره سياسی کشور خويش شرکت ورزند که آنها خود انتخاب کننده رای‌دهنده و يا هم خود در نبرد و مبارزات انتخاباتی نامزدان انتخاباتی شرکت ورزند. بدين منظور ما شاهد پيشرفت­های يک جامعه در حيات سياسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ديگر ساحات اجتماعی بوده مي‌توانيم. در اين مورد در ماده 21 فقره 3 اعلاميه جهانی حقوق بشر چنين آمده است: اساس و منشأ قدرت حکومت اراده مردم است. اين اراده بايد به وسيله انتخاباتی ابراز گردد که از روی صداقت و به طور دوره­ای صورت پذيرد. انتخابات بايد عمومی و با رعايت مساوات باشد و با رای سری يا طريقه نظير آن انجام گيرد که آزادی رای را تامين نمايد (اعلاميه جهانی حقوق بشر، مصوب10 دسامبر1948).

انواع سیستم های انتخاباتی

امروز تعداد زیادی از سیستم­های انتخاباتی وجود دارد و به یک تخمین تعداد آنها بیش از صد سیستم می‌رسد. به منظور ترتیب و اختصار موضوع این سیستم‌ها در سه بخش بزرگ قرار ذیل تقسیم می‌شود:

الف) سیستم­های اکثریتی تعددی؛

ب) سیستم­های تناسبی؛

ج) سیستم­های نیمه تناسبی.

در هر یکی از این شاخه­های عمدۀ سیستم­های انتخاباتی، سیستم­های فرعی وجود دارد که از جمله، سیستم­های اساسی دراین تحقیق سیستم انتخاباتی ترکیبی تناسبی که یکی از سیستم­های تناسبی می‌باشد و سیستم رای واحد غیر قابل انتقال که بخشی از سیستم انتخاباتی نیمه تناسبی اند، که هر یک مورد بحث جداگانه و مورد مقایسه قرار می‌گیرند(کمیسیون مستقل انتخابات،2000: 2 - 43).

نظام سیستم انتخاباتی اکثریتی

این نظام از قدیمی‌ترین و متداول ترین شیوه­های انتخاباتی است و بر اساس آن نخستین کسی که در مقایسه با دیگران آرای بیشتری را اخذ می‌کند، پیروز انتخابات خواهد بود. انتخابات اکثریتی ممکن است در یک مرحله صورت بپذیرد و سرنوشت انتخابات در همان مرحله نخست معین گردد. اما در صورتی که برای احراز کرسی­های نمایندگی در حد خاصی از آرا (نصف + یک یا بیشتر) شرط شود، انتخابات می‌تواند چندین بار تکرار شود تا درصدهای لازم اکتساب گردد. به هر حال این سیستم دارای مزایا و معایبی است.

الف) مزایایی سیستم انتخاباتی اکثریتی

نظام انتخاباتی اکثریتی رایج­ترین سیستم در سراسر جهان است که در 87 کشور از 217 کشور از آن پیروی می­شود.[6] یکی از ویژگی این سیستم پیرو شعار «حکومت اکثریت» است، چنانچه هر گروهی که اکثریت آرا را به دست آورد، از توانایی قوی برای ادارۀ کشور و تصمیم­گیری از جانب همۀ شهروندانش از جمله کسانی که به طرف بازنده رای داده­اند، برخوردار می­شود.  همان طور که ماینوارینگ توضیح می­دهد، این سیستم «تاکید می­کند که دموکراسی، حکومت اکثریت است و بر اساس تمرکز قدرت بنیان نهاده شده است»( اسکات ماینوارینگ، 2001: 170 – 175).

درسیستم انتخاباتی اکثریتی، گروه­های کوچک امید چندان برای کسب کرسی نمایندگی را ندارند و از گردونه اداره کشور حذف می­گردد. این سیستم انتخاباتی موجب تشکیل دولت­های با ثبات و مقتدر می­گردد.

ب) معایب سیستم انتخاباتی اکثریتی

نا عادلانه بودن سیستم انتخاباتی اکثریتی. انتخابات اکثریتی یک مرحله­ای می­تواند در شرایط، اقلیتی را با کمتر از 50 درصد آرا بر ارکان کشور حاکم کند و در حقیقت جناحی که اقلیت محسوب می­شوند، به عنوان اکثریت پارلمان ظاهر شود. حذف گروه­های سیاسی کوچک از صحنه سیاست و پارلمان می­توانند باعث سر خوردگی آنها گردد. در حوزه­های تک کرسی شده، خطر منطقه گرایی را تشدید و نمایندگان را از مسایل اساسی و مهم ملی غافل می­کند(رهنورد و همکاران، 1389). از طرف دیگر یک حزب یا یک وکیل برنده ممکن است کمتر از اکثریت آرای عمومی را در یک حوزه انتخاباتی به دست آورد که این کار باعث عدم تطبیق خواست عمومی در یک حوزه انتخاباتی می­باشد.

با توجه به تحلیل وضعیت فعلی افغانستان سیستم انتخاباتی اکثریت زیاد قابل اجرا نمی­باشد چراکه در این کشور تا هنوز کدام حزب قوی ملی که هدف شان توسعه همه جانبه افغانستان باشد شکل نگرفته و ممکن است افغانستان را به سمت یک بحران ببرد و از سوی دیگر شکافهای قومی را بر جسته و گروهای قومی که توانایی رقابت را نداشته باشد از تصمیم‌گیری بزرگ سیاسی محروم می­گردد.

نظام سیستم انتخاباتی ترکیبی تناسبی

سیستم ترکیبی تناسبی عبارت از تركیب سیستم های اكثریت و نمایندگی متناسب انتخاباتی  می‌باشد. سیستم كه در آن یك تناسب از پارلمان (اكثراً نصف) از شهرستان­های اكثریت جمعیت دارد انتخاب می‌شود، در حالیكه اعضای باقیمانده از لیست‌های تناسبی[7] انتخاب می‌شوند. كرسی­های لیست تناسبی تحت سیستم ترکیبی تناسبی آن بی تناسبی­ها را جبران می‌كند كه توسط نتیجه كرسی­های و شهرستان به وجود آمده باشد. در این سیستم فرمول­های مختلف در عین زمان استعمال می‌شود تا از یك انتخاب انتخابات انفرادی كرسی­ها را تخصیص دهد. یك كاندید برای هرحوزه انتخاباتی از طریق سیستم اكثریت انتخاب می‌شود و همچنان یك تناسب كوچك از اعضای دیگر(سایت کمیسیون مستقل انتخابات، 2000). در نظام تناسبی دو روش کلی برای انتخاب نامزدان وجود دارد: اول، در یک نظام فهرست باز، رای‌دهندگان هم حزب و هم نامزد مورد نظرشان را از درون حزب انتخاب می­کنند. حوزۀ انتخاباتی خاص، تعدادی کرسی در پارلمان در اختیار خواهد داشت که به احزاب بر اساس آرایی که نامزدان شان به دست آورده­اند، واگذار می­شود. دوم، نظام فهرست بسته نیز به طور مشابه عمل می‌کند. تفاوت آن با فهرست باز این است که رای‌دهندگان تنها برای یک حزب سیاسی رای می­دهند. این حزب، رتبه بندی داخلی نامزدان خود را داراست و به این ترتیب کرسی­های این حزب در پارلمان بر اساس همان لیست پر می­شود( اسکار ماینوارینگ، 2001: 170).

الف) مزایایی سیستم انتخاباتی ترکیبی تناسبی

از مهمترین امتیازات سیستم انتخاباتی ترکیبی تناسبی آن است که مانع حاکمیت احزاب بر جامعه می­شود. علاوه بر آن، این انتخابات از نظر طرفدارانش بهترین راه احترام گذاشتن به آرا و افکار مردم تلقی می­شود. بر خلاف سیستم اکثریتی که در آن تنها احزاب بزرگ و قدرت‌مند می­توانند به قدرت برسند، سیستم انتخاباتی ترکیبی تناسبی به احزاب و گروه‌های کوچک امکان می­دهد تا به تناسب آرای شان در قدرت سهیم باشند. انتخابات ترکیببی تناسبی به تعبیر بسیاری از طرفدارانش به صداقت نزدیک­تر است و مانع از ائتلاف­های سیاسی بی پایه و اساس بین گروه‌ها و احزاب سیاسی می­گردد. به خوبی می­دانیم که بویژه در انتخابات اکثریتی دو مرحله­ای، بسیاری از ائتلاف­هایی که در آستانه دومین مرحله انتخابات می­پذیرد، در فردای پیروزی از هم می­پاشد و دولت اکثریت را با بحران جدی مواجه می­کند. از دیگر مزایای انتخابات تناسبی ترکیبی آن است که از منطقه گرایی و جزیی نگری احزاب و نمایندگی می­کاهد و احزاب را وا می­دارد تا به مسایل مهم ملی بپردازد(سایت، بی بی سی).

در سیستم انتخاباتی ترکیبی تناسبی نمایندگی بزرگ­تر و بیشتر به وجود می­آید. این نظام به جای اینکه اجازه دهد اکثریت کشور را آنطور که می­خواهد اداره کند، به دنبال این است که تعداد زیادتری از احزاب را در روند تصمیم‌گیری قوۀ مقننه شامل کند. با نمایندگی و شمولیت بیشتر و بزرگ­تر، امکان این که در تصمیم‌گیری­های پارلمانی تصامیمی اتخاذ شوند که از تعداد وسیع­تری از دیدگاه شهروندان نمایندگی کنند، مهیا می­شود. ماهیت نظام­های تناسبی این است که آنها مشارکت تعداد بیشتری از احزاب سیاسی و رای‌دهندگان را تشویق می­کنند؛ زیرا احتمال بیشتری وجود دارد که رای‌دهندگان بخواهند با رای خود به نحوی از انحا، این روند سیاسی را متأثرسازند.

ب) معایب سیستم انتخاباتی ترکیبی تناسبی

مهمترین اشکال انتخابات ترکیبی تناسبی، تشدید تشکیل گروه و احزاب در کشور است. این سیستم انتخاباتی مانع از شکل‌گیری حکومت با ثبات در کشور می­شود و راه برای دسته بندی­هایی که بسیاری از آنها می­تواند اجتناب پذیر باشد، باز می­کند. از آنجا که در این سیستم انتخاباتی همه احزاب و گروه­های کوچک امید مشارکت در قدرت را به میزان آرای خود دارند و تمایلی برای ائتلاف با دیگر احزاب را نشان نمی­دهند. نتیجه آن که در بسیاری از موارد ممکن است اهداف لازم برای تشکیل حکومت حاصل نشود. از دیگر نواقص این سیستم آن است که افراد مستقل و بدون وابستگی به حزبی، امیدی بیش برای انتخاب شدن را ندارند و در بسیاری از اقسام سیستم انتخاباتی ترکیبی تناسبی، رای‌دهندگان از حق انتخاب نمودن واقعی محروم هستند چرا که آنها غالبا نقشی در تنظیم فهرست کاندیدها را ندارند. به عبارت دیگر، بین رای‌دهنده و نماینده که از سوی احزاب سیاسی منصوب می­شوند ارتباط مستقیمی نمی­باشد. از دیگر انتقادهایی که به این نوع سیستم انتخاباتی شده آن است که رای‌دهندگان هیچ نوع ایفای نقشی در انتخابا دولت آینده خود ندارند.

سیستم رای واحد غیر قابل انتقال

سيستم رای واحد غیر قابل انتقال سیستمی است که قابل انتقال نيست و از اين سيستم در کشورهاى استفاده مي‌شود که تجربه‌ی انتخابات به تازگي در آن صورت مي‌گيرد، بار اول اين سيستم در کشور جاپان تجربه شد. سیستم یاد شده در مجموع از سیستم­های اکثریتی شمرده می­شود، و اگر در حوزه‌های کوچک تطبیق شود؛ تناسبی است، اگر سیستم یاد شده در حوزه‌ی تطبیق شود، که دو یا بیشتر از آن کرسی داشته باشد و رای‌دهند‌گان تنها حق دادن یک رای را داشته باشند پس هرکاندید که رای بیشتر بدست بیاورد، در این حوزه برنده اعلان می‌شود(سایت پژواک).

الف) مزایایی سیستم رای واحد غیر قابل انتقال

در مورد مزایای این سیستم باید گفت که استفاده و شمارش آراء دراین سیستم بسیارساده می­باشد. تصادفی نیست که جاپان بعد از جنگ جهانی دوم، با درنظر داشت این امر که تجربه قبلی نظام دموکراتیک در آن کشور موجود نبود، برای مدت ۴۰ سال از این سیستم استفاده می‌نمود. با گذشت زمان درآن کشور، احزاب سیاسی قوی رشد نمودند و این سیستم به سیستم تناسبی تبدیل شد. نکته مثبت دیگر این سیستم، فراهم نمودن زمینه برای حضور اقلیت­ها در صحنه سیاسی می­باشد.

ب) معایب سیستم رای واحد غیر قابل انتقال

احزاب کوچک که آرای شان خیلی­ها پایین می­باشد، هیچ کرسی را بدست نمی‌آورند و احزاب بزرگتر کرسی­های بیشتری نسبت به آراء بدست آورده که می­تواند حجم بزرگتر را در پارلمان بسازند. در هر سیستم که چندین کاندید از یک حزب باشند، همه برای یک رای رقابت می­کنند، درینجا احتمال پارچه شدن و برخلاف شدن اعضای داخلی وجود دارد. این باعث می­شود تا احزاب و مقامات سیاسی مشغول رشوه دادن برای افراد شوند که به گروه خاص آنها رای دهند. احزاب باید یک استراتیژی مختلط را برای پرسش­های کاندیدها و اداره‌ی آرا مد نظر بگیرد. گذاشتن بیش از حد کاندیدان همانقدر بی تاثیر خواهد بود به اندازه‌ی که کمترین کاندیدان. بسیار مهم است که نظم داخل هرحزب برقرار باشد تا رای‌دهندگان بطور مساویانه رای شان را به تمام اعضای حزب دهند. قسمی که سیستم انتخاباتی رای واحد غیر قابل انتقال به رای‌دهندگان فقط حق یک رای را می­دهد، احزاب سیاسی بعضی نقاط مثبت را دراین عرصه دارند به‌شکل تهیه کننده امکانات برای رای‌دهندگان. چون آنها مالک آرای منطق اساسی هستند، می­توانند کرسی­ها را بدون دخیل ساختن اشخاص از بیرون بدست بیاورند. سیستم انتخاباتی رای واحد غیر قابل انتقال باعث بیهوده شدن بیشتر آرا می­گردد، خصوصاً زمانیکه ضرورت به کاندیداتوری بیشتر باشد، امکان دارد موقع کاندید نمودن گروه­ها بیشتر مساعد شود(اندریو رینالدز و همکاران،[8] 2005: 113).

سیستم انتخاباتی افغانستان

در چهار انتخابات ریاست جمهوری، شورای ملی و شورای ولایتی سيستم رای واحد غير قابل انتقال قابل اجرا بوده است. همانطوريکه در فوق تذکر به عمل آمد سيستم رای واحد غير قابل انتقال مربوط به خانواده سيستم­های نيمه تناسبی بوده و در سيستم رای واحد غيرقابل انتقال هر رای‌دهنده دارای حق يک رای بوده و رای وی قابل انتقال به کانديد ديگری نمی‌باشد. در حوزه انتخاباتی مربوطه چندين کرسی انتخاباتی موجود می‌باشد و کانديدانی که بيشترين تعداد رای را حاصل می‌نمايند در انتخابات کامياب مي­شوند. از اينکه در فوق در مبحث معرفی سيستم­های انتخاباتی در مورد سيستم رای واحد غير قابل انتقال توضيحاتی ارایه گرديد از تکرار آن خودداری نموده، صرفاً به تشريح و بحث در مورد فوايد و نواقص اين سيستم مي‌پردازيم(کمیسیون مستقل انتخابات، ٢٦/١٣٨٥: ٨).

به کارگیری سیستم انتخاباتی رای واحد غیر قابل انتقال در افغانستان

پیدایش سیستم انتخاباتی رای واحد غیر قابل انتقال در افغانستان به‌طور تصادفی صورت گرفته است. ایجاد سیستم مذکور بنا بر سوء اعتماد گسترده از احزاب سیاسی دوره­های کمونستی و جنگ­های داخلی، سوء تفاهم از تاثیرات رای فرد به کاندیدان فردی در حوزه­های انتخاباتی تفنینی چند اطاقه و استراتیژی احتمالی دولت به‌منظور محدود کردن ظهور اپوزسیون منظم و منسجم صورت گرفته است. در سال 2004 ملل متحد سیستم تناسبی را منحیث مناسب‌ترین سیستم انتخابات شورای ملی (ولسی جرگه) پیشنهاد نمود لیکن بنابر قضاوت اشتباه آمیز در کابینه افغانستان رد گردید. بعد از اینکه سیستم تناسبی پیشنهادی ملل متحد توسط وزیر کابینه به درستی توضیح داده نشد، رئیس جمهور کرزی سیستم تناسبی را به سیستم انتخاباتی رای واحد غیر قابل انتقال تبدیل نمود که مطابق به آن رای‌دهندگان کاندیدان را انتخاب می­نمایند نه احزاب سیاسی را و کاندیدان نمی­توانند ارتباط حزبی خود را در اوراق رای‌دهی درج نماید( رینالدز و همکاران، 1391: 4).

 

الف) فواید سیستم انتخاباتی رای واحد غیر قابل انتقال در افغانستان

این سیستم زمینه خوبی را برای حضور احزاب کوچک مساعد می­سازد. به هر اندازه­ای که حوزه انتخاباتی بزرگتر باشد به همان اندازه این سیستم مناسب‌تر می­باشد. در این سیستم مستقل و غیر وابسته شانس خوبی برای احزاب می­باشند. شیوه استفاده از این سیستم ساده و شمارش آرا در این سیستم به آسانی صورت می­گیرد(کمیسیون مستقل انتخابات، 1385: 8).

ب) معایب سیستم انتخاباتی رای واحد غیر قابل انتقال در افغانستان

سيستم رای واحد غيرقابل انتقال، به‌حيث سيستم نيمه تناسبى نمايندگی هنوزم نمی‌تواند تضمين نمايد که تناسب در نتايج عمومى پارلمانى تامين شود. احزاب کوچک که در حدود %10 آرا را از نواحی مختلف به شکل پراگنده به دست مى‌آورند، نمی‌توانند در پارلمان کرسی داشته باشند. احزاب بزرگ آرا را می‌توانند امتيازات کرسى­های اضافی قابل ملاحظه­ای را به دست آورند و تعداد به اکثريت مطلق پارلمانى سوق می‌دهد.

ولى اين کار می‌تواند روابط بين اعضاى پارلمان و رای‌دهند‌گان را تضعيف نمايد. تناسبی بودن سيستم می‌تواند با زياد نمودن کرسی­ها در مناطق چندين عضوی بيشتر گردد ولى اين عمل باعث تضعيف روابط بين اعضاى پارلمان و رای‌دهند‌گان می‌گردد و توسط آن عده اشخاص که مدافعين يک‌تعداد محلات جغرافيايی معين می‌باشند، ارزش زيادی به اين روابط می‌دهند(کمیسیون مستقل انتخابات١٣٨٥: ٨).

یافته­های توصیفی تحقیق

این پژوهش در اولین مرحله از تجزیه و تحلیل داده­ها به دنبال ارایه نمای کلی ویژگی­های پاسخگویان خواهد بود. این امر موجب شناخت کلی جامعه می­شود و دستیابی به اطلاعات جامعه مورد بررسی را بسیار آسان می­کند. بدین جهت ابتدا داده‌هایی که در ارتباط با ویژگی­های اجتماعی پاسخگویان هستند و نحوه توزیع آنها را نشان می­دهد، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این اطلاعات شامل سن، جنس، تحصیلات پاسخگویان می­باشند. برای فهم بهتر روابط، گروهی از متغیرهای مستقل تحقیق نیز بدین گونه بررسی شده است. این متغیرها در سطح سنجش اسمی، ترتیبی و فاصله­ای در قالب جداول دوبعدی قابل توصیف می­باشند. در نهایت متغیر آسیب شناسی سیستم انتخاباتی وابسته­ی تحقیق می­باشد توصیف خواهد گردید.

جدول شماره 1 نشان­دهنده­ی میانگین، میانه، مد، حداقل و حداکثر سن پاسخگویان­ را نشان­ می­دهد. همانطور که مشاهده می­شود؛ میانگین سن 57/37 سال می­باشند. میانه سن 35 می­باشند. بیشترین(مد) بین پاسخگویان 30 سال می­باشند. حداقل سن پاسخگو 25 و حد اکثر سن پاسخگویان 65 می­باشند.

جدول شماره 1 : توزیع فراوانی و درصد سن پاسخگویان

نام متغیر	میانگین	میانه	مد	حداقل	حداکثر
سن	37.57	35	30	25	65

 

جدول شماره 2 توزیع فراوانی سطح تحصیلات پاسخگویان را نشان می­دهد. همانطور که مشاهده می­شود 6 نفر فوق بکلوریا، 41 نفر لیسانس، 16 نفر ماستر و 3 نفر دکترا می­باشند در کل فوق بکلوریا 7.1 درصد، لیسانس 48.8 درصد، ماستر 19 درصد و دکترا 3.6 درصد را تشکیل می­دهد.

جدول شماره 2:  توزیع فراوانی و درصد مقطع تحصیلی پاسخگویان

درجه تحصیل
14 پاس		لیسانس		ماستر		دکترا		جمع کل
فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فروانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد
6	7.1	41	48.8	16	19	3	3.6	66	100

جدول شماره 3 توزیع فراوانی جنسیت پاسخگویان را نشان می­دهد. همانطور که مشاهده می­شود 7 نفر خانم، 59 نفر مرد می­باشند در کل خانم 10.6  درصد، مرد 89.4 درصد را تشکیل می­دهد.

جدول شماره 3: توزیع فراوانی و درصد جنسیت پاسخگویان

                                                  

جنسیت
زن		مرد		جمع کل
فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد
7	10.6%	59	89.4%	66	100%

یافته­های استنباطی تحقیق

کارمندان کمیسیون مستقل انتخابات دیدگاه شان را راجع به سیستم انتخاباتی رای واحد غیر قابل انتقال و ویژگی آن در این تحقیق چنین ابراز داشته است:

1-  از ضایع شدن آراء مردم به حد اعظمی جلوگیری می‌نماید؛

2-   سهم دادن مردم در قدرت بر حسب نفوس، جنسیت، قومیت و مذهب؛

3-   تقویت احزاب سیاسی و کاهش گرایشات قومی، مذهبی و سمتی؛

4-    تقویت یک پارچگی ملی و منعکس کننده صدای تمایلات ملی و محلی؛

5-    ایجاد فرهنگ پاسخگویی وکلا به موکلین؛

6-    تقویت اعتماد بین دولت و ملت؛

7-    وضاحت شمارش آرا و مطئمن ساختن مردم از ضایع شدن آرای آنان؛

8-    اعلام سریع آرا و نتایج آن؛

9-     ایجاد شیوه نظارتی شفاف، مستقل، بی­طرف و کارا در صورت اختلاف انتخاباتی؛

10- برگزاری انتخابات مطابق وضعیت فرهنگی، سیاسی و محیط اجتماعی مردم؛

11- برگزاری انتخابات مطابق وضعیت اقتصادی کشور؛

12-     حمایت وسیع و گسترده مردمی را داشته باشد؛

13- ثبات سیاسی و حکومت مردمی را تقویت می­کند؛

14-پارلمان کارا و پاسخگو شگل می­گیرد؛

15- یک نظام انتخاباتی باید تمام مولفه­های استقرار و ایجاد وحدت ملی در یک کشور علی رغم وجود وابستگی­های قومی، مذهبی و نژادی، برآیند آن تقویت حاکمیت ملی و تامین حقوق و آزادی‌های شناخته شده امروزی مردم داشته باشد؛

16-  یک نظام انتخاباتی مطلوب باید به گونه­ای سازماندهی شده باشد که برای تمام مردم آن کشور با توجه به بافت اجتماعی فرهنگی آن جامعه قابل شناخت، درک و کارایی باشد؛

17- یک نظام انتخاباتی مطلوب باید قابل انعطاف و متناسب با تغییر شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن جامعه عکس‌العمل مثبت و مناسب نشان دهد؛

18-یک نظام انتخاباتی مطلوب باید در راستای رشد مولفه­های توسعه پایدار در یک کشور طراحی و سازماندهی شود؛

19-ویژگی‌ها و شاخص‌های یک سیستم انتخاباتی عبارت از حفظ آزادی­های سیاسی، اجتماعی و فردی یک جامعه و همچنان رشد احزاب سیاسی، رشد فرهنگ برابری و نهادینه­سازی فرهنگ مردم سالاری بوده می­تواند؛

20-نمایندگی واقعی و عملی؛

21-رشد احزاب سیاسی؛

22-ایجاد حکومت قانونمند و پاسخگو؛

23-سازگاری با فرهنگ، آداب و رسوم؛

24-عدم تعارض با نظام سیاسی؛

25-حذف افراد فاسد و قدرتمند ساختن افراد شایسته و توانمند؛

26- آزادی سیستم انتخاباتی؛

27-انتخابات شفاف؛

28-انتخابات عادلانه؛

29-انتخابات سری و مستقیم.

30-عملی و قابل تطبیق؛

31-پاسخ گوی مردم در یک نظام مردم سالار؛

32- مطابق سطح سواد و فرهنگ جامعه؛

33-رقابت آزاد بین احزاب و گروه­ها برای انتخابات شفاف، عادلانه، قابل درک و فهم برای مردم؛

34-ایجاد وحدت ملی.

فرضیه ویژگی­های مناسب در سیستم انتخاباتی رای غیر قابل انتقال از سیستم انتخاباتی تناسبی از دیدگاه کارمندان ارشد کمیسیون مستقل انتخابات رابطه معنادار وجود داشته و مورد تایید است.

فرضیه دوم راجع به نوع غالب سیستم انتخاباتی در افغانستان که به صورت پرسشنامه بین کارمندان کمیسیون مستقل انتخابات توزیع و جمع‌آوری و مورد آزمون تی تست وابسته قرار گرفت چنین نتیجه­ی بدست آمدند: جدول شماره4 ملاحظه می­گردد نتایج حاکی از آن است که بیشترین میانگین مربوط به سیستم انتخاباتی رای واحد غیر قابل انتقال (با میانگین:26.96) می باشد که بر اساس t به دست آمده (27.08) در درجه آزادی (63) تفاوت معناداری بین دو نوع سیستم انتخاباتی در سطح 0001/0 وجود دارد. بدین ترتیب می‌توان بیان کرد که از دیدگاه کارمندان کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان نوع غالب سیستم انتخاباتی در این کشور سیستم انتخاباتی رای واحد غیر قابل انتقال است.

 

جدول شماره 4: آزمون تی تست وابسته جهت تعیین نوع غالب سیستم انتخاباتی

آزمون تی تست وابسته جهت تعیین نوع غالب سیستم انتخاباتی
متغیر	تعداد	میانگین	مقدار t	درجه آزادی	سطح معناداری
رای ترکیبی	66	13.31	27.08	63	0.0001
رای واحد	66	26.96

همانطور که در جدول شماره4 مشاهده می­شود نتایج آزمون تی تست نشان می­دهد که رابطه معناداری بین نوع سیستم انتخاباتی افغانستان (سیستم رای واحد غیر قابل و سیستم رای تناسبی) رابطه معنادار وجود دارد. به این معنا اکثریت افراد پاسخ دهنده طرف دار نظام انتخاباتی سیستم واحد رای غیر قابل انتقال می­باشد و فرضیه فوق مورد تایید قرار می­گیرد.

باید یادآور شد که راجع به نوع سیستم انتخاباتی از دیدگاه کارمندان بر اساس جنسیت مورد بررسی قرار گرفته و طبق جدول زیر چنین نتیجه­ای بدست آمده است: بر اساس جدول شماره 5 با وجود آن که میانگین نوع سیستم انتخاباتی کارمندان زن بیشتر از کارمندان مرد می­باشد ولی بر اساس آزمون t بدست آمده (0.44) در درجه آزادی (61) تفاوت معناداری بین نوع سیستم انتخاباتی کارمندان مرد و زن رابطه معنادار وجود ندارد.

جدول 5: آزمون تی تست وابسته بر حسب جنسیت پاسخگویان

آزمون تی تست وابسته بر حسب جنسیت
متغیر	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد	مقدار t	درجه آزادی	سطح معناداری
زن	7	41	3.55	0.44	61	0.32
مرد	59	40.19	4.55			NS

همانطور که در جدول 5 مشاهده می­شود نتایج آزمون تی تست وابسته نشان می­دهد که میزان ارتباط بین جنسیت کارمندان کمیسیون مستقل انتخابات بین هردو سیستم رابطه معناداری وجود ندارد. به این معنا که بین جنسیت و نوع نگرش به سیستم انتخابات رابطه معناداری وجود ندارد و فرضیه فوق مورد تایید قرار نمی­گیرد.

فرضیه چهارم بین سیستم انتخاباتی رای غیر قابل انتقال و سیستم انتخاباتی تناسبی بر اساس سطح تحصیلات کارمندان رابطه معناداری وجود دارد.

بر اساس جدول شماره 6  بالاترین میانگین نوع سیستم انتخاباتی در بین کارمندان فوق بکلوریا (2.8) و پایین‌ترین میانگین نوع سیستم انتخاباتی در کارمندان ماستر (0.13) می‌باشد. بر اساس f به بدست آمده 0.82 در درجه آزادی 3 و 59 تفاوت معناداری بین نوع سیستم انتخاباتی بین کارمندان با سطح تحصیلات مختلف در سطح معناداری 0.48 وجود ندارد.

 

جدول4 – 3 -6: آزمون تحلیل واریانس پاسخگویان بر حسب سطح تحصیلات

                                          آزمون تحلیل واریانس یک راهه

آزمون تحلیل واریانس یک راهه
سطح تحصیلات	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد	مقدار t	درجه آزادی	سطح معناداری
چهارپاس	6	2.8	1.94	0.82	3 و 59	0.48
لیسانس	40	1.16	1.34			NS
ماستر	15	0.13	3.35
دکتری	2	1.5	3.63

آزمون تعقیبی شفه نشان داد که بین نوع سیستم انتخاباتی از دیدگاه کارمندان با سطح تحصیلات رابطه معناداری با یکدیگر وجود ندارد. فرضیه فوق مورد تایید قرار نمی­گیرد.

نتیجه گیری

امروزه بییش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان می­توانند در انتخابات رقابتی رای دهند. از جمهوری آفریقای جنوبی تا سیبری و از آلاسکا تا استرالیا، مردم عادی نه فقط اتباع حکومت بلکه رای‌دهندگانی هستند که می­توانند حاکمان خود را انتخاب کنند. اما در زمینه نوعیت سیستم انتخاباتی باید بر اساس شرایط داخلی، جو سیاسی- اجتماعی، ارزشها، منافع ملی، وحدت ملی و... آن کشور انتخاب شود که یک انتخابات شفاف و کارا را برای مردم به مرحله اجرا درآورد. نتایج این پژوهش در زمینه بررسی سیستم های انتخاباتی رای واحد غیر قابل انتقال و سیستم انتخاباتی تناسبی نشان داد که ویژگی­های یک سیستم انتخاباتی باید بر اساس شرایط داخلی، جو سیاسی- اجتماعی، ارزشها، منافع ملی، وحدت ملی مردم کشور را در بر بگیرد در غیر این صورت نمی­تواند یک انتخابات شفاف و با کارایی بالا داشته باشیم. دیدگاه کارمندان ارشد کمیسیون مستقل انتخابات چنین است: این سیستم باعث افزایش فعالیت سیاسی، اجتماعی، برابری، رشد احزاب سیاسی، نهادینه سازی فرهنگ دموکراسی، نهادینه سازی نظام انتخاباتی در جامعه افغانستان می­گردد و از طرف دیگر سیستم انتخاباتی تناسبی باعث ضعف مدیریتی، عدم بر قراری نظام دموکراسی، عدم حکومت‌داری خوب، اتلاف وقت، کاهش وحدت ملی، عدم رشد نهادهای مدنی، مصرف هزینه زیاد و چندین معایب و مزایا آن را مطرح و برجسته ساخته است.

اما در زمینه سوال اول تحقیق که سیستم رای واحد غیر قابل انتقال را نوع غالب سیستم انتخاباتی در افغانستان نشان داد. عوامل تاثیرگذار در این قسمت از این پژوهش عوامل سهل و ساده بودن آن مي‌باشد، با در نظر داشت شرايط افغانستان، سطح پائین سواد، عدم موجوديت احزاب فراگير ملی به مفهوم واقعی آن، ديد منفی از جامعه بزرگ نسبت به احزاب سياسی، و بالاخره نوپايی دولت افغانستان و آن هم در حال جنگ، دولت مردان افغانستان و دولت­های تمويل کننده به اين نظر شدند تا برای انتخابات افغانستان سيستم رای واحد غير قابل انتقال را برگزينند. بايد خاطر نشان ساخت که با در نظر داشت مشخصات سيستم رای واحد غير قابل انتقال يک مسأله در همان آوان در ميان سياستمداران و نهادهای مدنی ملى و بعضاً بين‌المللى کاملاً بحث بر انگيز بوده و آنها چنين استدلال مي‌نمودند که محدوديت نقش احزاب سياسى که يک مشخصه اين سيستم مي‌باشد، مانع نمايندگى قوى در مجالس قانونگذاری (قوه مقننه) مي‌گردد. منتقدين به طور کل نوعی از سيستم مبتنی بر لیست احزاب را پيشنهاد مي‌نمايند. حمايت کنندگان سيستم راى واحد غير قابل انتقال، به خصوص دفتر رياست جمهورى، استدلال مي‌نمودند که در عدم موجوديت حلقه­های سياسی فراگير و ملی، سيستم انتخابات مبتنى بر احزاب، به احزاب سياسى موجوده صبغه قومى، منطقوى و گروپى مي‌بخشد، افغانها را متفرق ساخته به طرف مبارزات گروپى مي‌کشاند و بالای اوضاع جاری کشور تاثيرات منفی خواهد داشت. اين موقف دولت توسط اکثر افغان‌هايى که ديد منفى از احزاب سياسى و نهضت‌هايى که به اساس درگيرى‌هاى گروپى و نهضت‌هاى تندرو سياسى، قومی و منطقوی در تاريخ معاصر افغانستان بنا نهاده شده، داشتند حمايت گرديد. در کل همه این عوامل از بالا تا پایین‌ترین افراد بالای اذهان جامعه تاثیرگذار هستند که نوع غالب سیستم انتخابات را در افغانستان سیستم رای واحد غیر قابل انتقال برگزیدند این فرضیه همسو با مصاحبه عمیق و مورد تایید قرار گرفته است. همچنین در زمینه فرضیه سوم و چهارم تاثیر جنسیت و تحصیلات بر روی نوعیت سیستم انتخاباتی بررسی گردیده است که نتایج نشان داد که تحصیلات و جنسیت تاثیر معناداری بالای نوعیت سیستم انتخاباتی ندارد. برای تبیین این بخش از یافته‌های پژوهش باید به عواملی همچون شرایط داخلی کشور، جو سیاسی- اجتماعی و فرهنگ مردم کشورها اشاره کرد. در واقع تمام ویژگی­های افراد در جامعه می‌تواند تحت تاثیر همچون عواملی قرار گیرند و اکثریت افراد بر اساس همان شرایط تصمیم می­گیرند.

این تحقیق می­تواند به عنوان یکی از معتبرترین رساله تحقیقاتی در مورد ارزیابی سیستم موجود انتخاباتی که در افغانستان فعلاً استفاده می‌شود قلمداد گردد، زیرا استفاده از این سیستم رای واحد غیر قابل انتقال تاریخچه بیش از 10 ساله در کشور دارد و بیشترین تحقیقات در مورد مزایا و نواقص این سیستم و مقایسه آن با سیستم انتخاباتی ترکیبی تناسبی در نتیجه بحث­ها با افرادی که در این پروسه دخیل بوده­اند و تجارب شخص نگارنده انجام شده است.

با انجام این تحقیق دست اندرکارانی که در طرح و دیزاین سیستم­های انتخاباتی کشور دخیل اند می‌توانند در مورد سیستم موجود انتخاباتی با در نظر داشت شرایط و وضعیت کشور تجدید نظر نمایند. در صورت تجدید سیستم موجود و یا تقویت بیشتر سیستم موجود به اساس تحقیقات این رساله زمینه برای گزینش نمایند‌گان واقعی مردم که از طریق برگزاری یک انتخابات شفاف و عادلانه عملی می­شود، که نتیجتاً به تامین دموکراسی واقعی، تامین حقوق مردم و حاکمیت ملی خواهد انجامید.

منابع

ایمان، محمد تقی، (1388)؛ مبانی پارادایمی روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
پور، حبیب و صفری، رضا، (1388)؛ راهنمای جامع کاربرد(SPSS) در تحقیقات پیمایشی. تهران: انشتارات غزال.
پی جی، تایلور و آرجی، جانستون، (1368)؛ جغرافیای انتخابات، مترجم: شهلا، پیشگاهی فرد، نشر: قومس.م.
دواس. ای. د و اس، (1388)؛ پیمایش در تحقیقات اجتماعی. ترجمه: هوشنگ نایبی، تهران: انتشارات نی.
روز، ریچارد، (2000)؛  دایره المعارف بین‌المللی انتخابات 2000، ترجمه: محمدتقی دلفروز، مرکز مطالعات تحقیقات و آموزش ایران، انتشارات، میزان.
رهنورد، فرج الله و نعمت الله مهدوی، (1389)؛ مدیریت انتخابات، انتشارات: اطلاعات، تهران.
رینالدز، اندریو، بین ریلی و همکاران، (2005)؛ سیستم دیزانی انتخاباتی، کتاب جدید بین الملل IDEA.
رینالدز، اندریو و جان گیری، (1391)؛ اصلاح سیستم انتخاباتی افغانستان مباحثات و گزینه­های اصلاحات، واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان، سلسله نشریات توضیحی.
کلانتری، خلیل، (1385)؛ پردازش و تحلیل داده ها در تحقیقات اجتماعی ــ اقتصادی. تهران: انتشارات شریف.
گلشن پژوه، محمود رضا، (1388)؛ بررسی تطبیق نظام­های انتخاباتی، مرکز مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار: تهران معاصر.
منصوریان، مصطفی، (1396). نظام حقوقی بر انتخابات، جلد نخست: نظام­های انتخاباتی، تهران، انتشارات: شورای نگهبان.
منابع الکترونیکی

 1 .  (اداره تامین محتویات فرهنگی سیاسی، 1391، ص 6).

2 . (اعلاميه جهانی حقوق بشر، مصوب10 دسامبر1948)

3 . (کمیسیون مستقل انتخابات، سیستم‌های انتخاباتی، 2000، مودیل 2 (ص 43)

4 .  (کمیسیون مستقل انتخابات، سیستم‌های انتخاباتی،2000، مودیل 2)

 5 . (سایت بی بی سی)

      6 . (انتخابات و سيستم انتخاباتی در افغانستان، تسويد/ ٢٦/١٣٨٥ /ص ٨)

      7 . (انتخابات و سيستم انتخاباتی در افغانستان، تسويد/ ٢٦/١٣٨٥ /ص ٨)

      8 . (انتخابات و سيستم انتخاباتی در افغانستان، تسويد/ ٢٦/١٣٨٥ /ص ٨)

     9 .  (قانون تشکیل و صلاحیت‌های انتخابات)

 

10. www.wikipedia.com/election/history.essox/20-05-2014/02:20pm

11. http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/2014/04/13/04:20pm

12. http://www.elections.pajhwok.com/dr/content/12-04-2014/07- 18pm

13. Electoral System Design: the new international IDEA Handbook; 2005/page 23. 

14. Larserud, Stina and Taphorn, Rita, Designing For Equality: Best-Fit, Medium-Fit and Non-Favorable Combinations of Electoral Systems and Gender Quotas, Sweden: International Institute for Democracy and Electoral Assistance (IDEA), 2007, p.5.

15. Amy, Douglas J., Behind the Ballot Box: A Citizen’s Guide to Voting Systems, USA: Praeger Publishers, 2000, p. 1.

16. Ghalagher, Michael and Mitchell, Paul (2006), “Introduction to Electoral Systems”, The Politics of Electoral System, Edited by Michael Ghalagher and Paul Mitchell, New York: Oxford University Press, p. 3 and Lundell, Krister, Contextual Determinants of Electoral System Choice: A Macro-Comparative Study 1945–2003, Finland: Åbo Akademi University Press, 2005, p. 12.

[1]. Douglas
[2]. Stina & Rita
[3]. Election System
[4]. Electoral Regulations or Electoral Laws
[5].Michael & Paul
[6].https://www.idea.int/data-tools/question-view/130357 (11 Feb 2018)
1.  Proportional List
[8]. Andiro Renolas & Anahters