احزاب سیاسی مهم‌ترین بازیگر سیاسی در نظام‌های مردم سالاری است. حزب سیاسی نمونه‌ای بزرگترین تشکل سیاسی هستند که محور فعالیت‌های سیاسی، به ویژه انتخابات در نظام دموکراسی را تشکیل می‌دهد. حزب سیاسی تجمعی سیاسی با عقیده‌ای واحد است. امروزه حزب سیاسی گروه متشکل و سازمان‌یافته است که در درون نظام سیاسی به منظور کسب قدرت سیاسی و تشکیل حکومت با استفاده از سازوکارهای قانونی به وجود می‌آید. حزب سیاسی مهم ترین سازمان سیاسی در دموکراسی‌های معاصر است. به نظر بسیاری از صاحب‌نظران، دموکراسی در نهایت چیزی جز رقابت حزبی نیست و انتخابات بدون رقابت احزاب سیاسی مفهومی ندارد. در نهایت مهم‌ترین تعریف که از حزب سیاسی می‌شود این است که حزب سیاسی، گروه سازمان‌یافته‌ای شهروندانی است که دارای نظریات سیاسی مشترک اند و باعمل به مثابه‌ای یک واحد سیاسی می‌کوشد بر حکومت تسلط یابد و قدرت را از طریق مشروع و رقابت سالم به دست آورد. حزب مفهوم نوین است که برای نخستین بار در اولایل قرن نوزدهم در آمریکا حزب سیاسی شکل می‌گیرد. سپس حق رأی در کشورهای دیگر عمومیت پیدا می‌کند، فعالیت احزاب سیاسی نظم پیدا می‌کند. در افغانستان در دوره‌های پشین به نحوی احزاب سیاسی وجود داشته است. اما؛ در دوران جدید افغانستان، پس از رویداد 11سپتامبر 2001 و شکل‌گیری حکومت نوین مبتنی بر دموکراسی برمبنای قانون اساسی احزاب سیاسی وارد بازی قدرت شده است. قانون اساسی افغانستان در ماده 35 تشکل‌های احزاب سیاسی را به رسمیت شناخته است و اکنون احزاب سیاسی زیادی در وزارت عدلیه کشور ثبت شده و رسما فعالیت دارند. در هر جامعه‌ای برای شکل‌گیری احزاب سیاسی برخی شرایط و مؤلفه‌های وجود دارد که باید زمینه‌ای تحقق آن در نخست فراهم باشد تا احزاب شکل بگیرند. در این میان مولفه‌های چون:

• وجود تشکیلات پایدار مرکزی؛
• وجود شعبه یا دفترهای ولایتی که با مرکز ارتباط و هماهنگی داشته باشند؛
• پشتیبانی و حمایت مردم از احزاب سیاسی؛
• تلاش احزاب برای کسب قدرت سیاسی؛

برای شکل‌گیری احزاب سیاسی قوی و فراگیر لازم است. احزاب سیاسی باید بتواند در قالب همین معیارها برای کسب قدرت و بازی سیاسی فعالیت کند. ناگفته نباید گذاشت که چگونگی نقش احزاب در انتخابات پارلمانی بستگی به نظام انتخاباتی کشورها دارند، اینکه چه نظامی می‌تواند برای مردم، ساده، قابل فهم و اجرا باشد، نحوه فعالیت سیاسی احزاب را تعیین می‌کند. نظام انخاباتی افغانستان تاکنون نظام SNTV یا رأی واحد غیر قابل انتقال بوده است. احزاب سیاسی افغانستان می‌توانند نامزدهای مستقل را معرفی نموده و از آنان حمایت نمایند.

احزاب و انتخابات

امروزه در کشورهای دموکراتیک موضوع احزاب سیاسی ارتباط تنگاتنگی با کلیه وجوه سیاست و به خصوص جایگاه مهمی در انتخابات دارد. احزاب سیاسی با سامان‌دهی افکار و تمایلات سیاسی موجود در جامعه، در حال‌که عامل تشکل مردم در قالب گروه‌ها و شاخه‌های متفاوت هستند، باعث همسویی و تلفیق نمودن گرایش‌های فردی و اجتماعی این گروه‌ها در چارچوب اندیشه‌های منسجم نیز می‌شود. این روند اصولا به مبارزه‌های انتخاباتی ابعاد عمیق‌تری می‌بخشد و مقولات و موضوعات مورد مبارزه‌ را از حالت شکلی خارج می‌کند و به آن رنگ و بوی فسلفی سازمان‌یافته و پر محتوا به عرصه‌ای سیاست و جامعه راه می‌یابد. نقش احزاب سیاسی در انتخابات بسیار مهم و سازنده است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت؛ زیرا با حضور احزاب سیاسی است که انتخابات واقعی‌تر و دموکراتیک برگزار می‌شود. هم‌چنان در جریان انتخابات بایدتلاش احزاب سیاسی و نخبگان درون نظام به تقویت و شکل‌گیری توافق سیاسی که زمینه‌سازِشکل‌گیری فرهنگ سیاسی متناسب با ارزش ها، هنجارها و اعتقادات بنیادی مبتنی بر قانون اساسی کشور است معطوف گردد.

گروه‌های دخیل در قدرت و احزاب سیاسی حقوق اساسی یک‌دیگر را در مطابقت با قانون اساسی، ارزش‌های همگانی و منافع ملی به رسمیت شمرده تا هم‌زیستی مسالمت‌آمیز و رقابت سالم را نهادینه سازند. انتخابات فرصت مناسبی برای فرهنگ سازی و جامعه پذیری سیاسی شهروندان است. چون در جریان انتخابات شهروندان به صورت عملی طرفداران و نخبگان حزبی را در درون جامعه می‌شناسند، جلسات سخنرانی و ستادهای انتخاباتی را مشاهده می‌نمایند که چگونه با ارائه برنامه‌های حزبی و گروهی خود سعی بر تأثیرگزاری بر اندیشه‌ها و تفکرات شهروندان دارند. مهم‌ترین تلاش احزاب سیاسی در جریان انتخابات، معرفی نامزدان انتخاباتی وجهت‌دهی رأی دهندگان می‌باشند. به همین ترتیب بازیگران قدرت این اصل را نباید نادیده بگیرند که رقابت سیاسی نیازمند حاکمیت یافتن اصل تکثر گروه‌های سیاسی می‌باشد. تنها در این صورت است که بازی قدرت از حالت هژمونی و انحصارگرایانه خارج شده و با نزدیک شدن به الگوی تکثر سیاسی متوازن، اساس جامعه‌ای دموکراتیک را شکل می‌دهد. بنابراین براساس قانون اساسی افغانستان احزاب سیاسی فعالیت دارد و در پروسه انتخابات ناظرین احزاب سیاسی با دریافت اعتبارنامه می‌توانند از تمامی روندهای انتخاباتی و به خصوص از روند ثبت نام رأی دهندگان و محلات رأی دهی در روز انتخابات نظارت نمایند. هم‌چنان کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان در تمامی مراحل انتخاباتی با احزاب سیاسی و دیگر نهادهای دخیل در پروسه انتخابات همانند نهادهای ناظر داخلی و بین‌المللی مشورت نموده، دیدگاه‌ها و نظریات آنان برای پیشبرد بهتر امور انتخاباتی در نظر می‌گیرد.